Van stadshout tot stadsinterieur: hoe Rotterdam circulair omgaat met gekapte bomen

In Rotterdam krijgt gekapt stadshout een tweede leven. Met het convenant ‘Rotterdams Hout’ werken de gemeente en partners zoals Buurman Rotterdam samen aan een circulaire houtketen. Van lambrisering in publieke gebouwen tot meubels en workshops voor bewoners: het doel is helder – zoveel mogelijk Rotterdams hout, hoogwaardig hergebruikt én zichtbaar terug in de stad.

In april ondertekenden diverse partners het convenant ‘Rotterdams Hout’ – een belangrijke stap richting een circulaire houtketen in de stad. Samen met onder meer Buurman Rotterdam, GKB, Urban Inclusive en Rotterdam Inclusief en verschillende afdelingen van de gemeente Rotterdam wordt ingezet op het hoogwaardig hergebruik van stadshout.

Anton Klijnsmit, projectleider Bomen bij de gemeente, werkt hier al jaren aan. “Voorheen werden gekapte bomen versnipperd en naar de biomassacentrale gebracht,” vertelt hij. “In 2017 hebben we voor het eerst een houtveiling georganiseerd. Dat was het kantelpunt waarop we beseften: mooi hout moeten we niet zomaar weggooien.”

Rotterdams hout als grondstof voor de stad

Met het convenant wordt deze beweging nu structureel verankerd. De gemeente blijft eigenaar van het vrijgekomen hout en bepaalt of het versnipperd wordt of een hoogwaardige bestemming krijgt. Die hoogwaardige toepassingen zijn inmiddels concreet zichtbaar, zoals in De HER, een circulair gebouw waar Rotterdams hout een prominente plek kreeg in de lambrisering.

Amber van der Hoorn, projectleider vanuit Stichting Rotterdams Hout – een samenwerking tussen Buurman Rotterdam en GKB Rotterdam – benadrukt de bijzondere rol van de gemeente: “Niet alleen leveren ze hout, maar er is nu ook de afspraak dat ze actief kijken naar afname en toepassing van dit hout in hun eigen gebouwen. Dat is echt uniek.”

De keten is breed opgezet: het zagen gebeurt bijvoorbeeld bij Rotterdam Inclusief, Dordts Hout, Hoeks Hout of Plankenman. Via Stichting Rotterdams Hout vindt het hout zijn weg naar particulieren of wordt het verwerkt in gemeentelijke projecten. Ook wordt een deel hout van hoogwaardige kwaliteit bij Buurman verkocht. En zelfs het zaagafval en snippers worden circulair ingezet
– bijvoorbeeld voor stalbedekking of buurtinitiatieven.

Zo heeft Urban Inclusive voor het eerst samengewerkt met Stichting Rotterdams Hout. Van het gekapte hout hebben zij banken voor in de stad gemaakt. “De meerwaarde voor Rotterdams hout zit in de verbinding met het lokale project, bijvoorbeeld het uitvoeren van een bank met hout van een geliefde boom uit de buurt,’ vertelt John van Vilsteren, oprichter en CEO van Urban Inclusive. Met deze gedachte in het achterhoofd houden zij hun ogen open voor meer circulaire mogelijkheden.

Interne stappen: ook de gemeente als afnemer

Jan Verhoeven, afdelingshoofd Facilitaire Dienstverlening van de gemeente, licht toe hoe het convenant ook impact heeft binnen de eigen organisatie: “We zijn in feite zelf ook gewoon een bedrijf binnen de stad. Dus als wij duurzaamheid belangrijk vinden voor bedrijven, moeten wij dat zelf ook voorleven.”

De interne uitdaging zit vooral in de bestaande aanbestedingscontracten. “Veel van onze contracten lopen vier tot acht jaar. Dat maakt het lastig om meteen Rotterdams hout te eisen. Maar in nieuwe aanbestedingen kunnen we dit wél beter verankeren,” zegt Jan. “Denk aan vergaderruimtes met wandbekleding van Rotterdams hout of tafels gemaakt van lokaal gezaagde stammen.”

Er wordt hard gewerkt om deze verandering blijvend te maken. “Vroeger was duurzaamheid het laatste paragraafje in een contract. Nu denken we het vanaf het begin mee: 'by design' in plaats van achteraf aanpassen.”

Bewoners en vaklieden betrekken

Naast verwerking voor eigen gebruik, willen de initiatiefnemers Rotterdams hout nog meer zichtbaar maken voor bewoners. Er wordt gewerkt aan workshops waarbij bomen ter plaatse gezaagd worden en bewoners zelf mee kunnen maken hoe hun boom wordt getransformeerd tot meubel of paneel.

“Zo’n zaagmoment is magisch,” aldus Amber. “Als een stam opengaat en je de tekening van het hout ziet, krijg je direct een andere waardering voor het materiaal.”

“Een aantal jaar geleden moesten we een hele grote plataan op het Vogelplein in Kralingen verwijderen,” haalt Anton aan. “Er moest daar een gymzaal gebouwd worden, en om verschillende redenen kon de plantaan niet worden verplaatst en dus gekapt moest worden. De stam was prachtig, en die hebben we toen aan de bouwer van de gymzaal gegeven met de vraag of deze kon worden verwerkt in het gebouw. Uiteindelijk is de voordeur van de gymzaal helemaal uit het hout van de plataan gemaakt. Dat is toch super mooi!”

Een cultuurverandering die doorzet Binnen de gemeente is inmiddels sprake van een voelbare cultuurverandering. In het begin zagen rooiploegen het vooral als extra werk,” zegt Anton. “Maar als ze dan in een appgroep een foto zien van een mooie tafel die gemaakt is van ‘hun’ stam, dan gaan ze er anders naar kijken. Dat hout krijgt betekenis.”

“Toegegeven, het vraagt extra inspanning en planning,” zegt Jan. “Maar duurzaamheid is niet iets dat je uit gemakzucht bereikt. Het wordt steeds meer een sport om binnen de regels en budgetten wél circulaire keuzes te maken. En dat maakt het nu juist zo leuk!”

Toekomstvisie: Rotterdamse trapleuningen en meer

De ambitie voor de toekomst is duidelijk: meer Rotterdams hout zichtbaar maken in gemeentelijke gebouwen, van wandpanelen tot trapleuningen. En vooral: laten zien dat circulair bouwen niet alleen slim, maar ook mooi en inspirerend kan zijn.

“We staan pas aan het begin,” besluit Jan. “Maar ik hoop dat we over twee jaar al trots kunnen laten zien wat er allemaal is bereikt – met hout dat zijn wortels letterlijk in Rotterdam heeft.”